Redengevende beschrijving
Een redengevende beschrijving of waardestelling van een monument geeft de motivatie weer om een gebouw, stads- of dorpsgezicht, historische tuin of zelfs een geheel landschap te beschermen als monument. De monumentenwet (1961, herzien 1988) geeft een bescherming een wettelijke basis.
Chronologisch is een monument:
een gebouw waarbij (ooit) een historich figuur bij betrokken is geweest (gewoond, gelogeerd, geboren, gestorven ect.) of waar een historiche gebeurtenis heeft plaats gevonden.
in de 19e eeuw werd het begrip monument uitgebreid met gebouwen die van kunsthistorisch belang zijn en wel omdat ze uniek ef typerend zijn voor een stijl of voor het oeuvre van de architect.
in de jaren 60 van de 20e eeuw kwam daar ook de context bij: beschermde stads- of dorpsgezichten.
nog meer veruiming volgde: monumenten kunnen nu ook fabrieken, sluizen, of andere industrieel erfgoed zijn.
Niet alleen imposante gebouwen zoasl kathedralen, kastelen en stadshuizen maar ook arbeiderswoningen kunnen onder het begrip monument vallen.
na de jaren 70 is het hek van de dam, als het maar van enig cultuur historisch belang is -historische tuinen en landschap zelf (indien van historisch geografisch belang)- kan tot monument worden verklaard (of door een aktiegroep getracht het zover te krijgen).
Meest recente ontwikkeling: als het een waardevolle bouwhistorische betekenis heeft vanwege een typerende constructie of bijzondere materiaalgebruik.
Objecten worden geselecteerd op stedenbouwkundige, architectonische en/of historische criteria. Herkenbaarheid, gaafheid en zeldzaamheid worden getoetst. Bepalingen en toetsingen worden gedaan door lieden met verstand van zaken. Het rijk, provincie en gemeente spelen hierbij een rol.
Het resultaat van de bepaling is in ieder geval dat een object op de monumentenlijst kan worden geplaatst: de rijkslijst, provincialelijst of gemeentelijst, een object kan immers van landelijk (of zelfs wereldlijk) regionaal of plaatselijk belang zijn. Wat en waarom (en welk deel of geheel) beschermenswaard is van en monument en dus beschermd moet worden, staat in de redengevende beschrijving of waardebepaling.